Η αρχή του τέλους των τραπεζών
H 24η Μάρτιου του 2013 είναι μια ιστορική ημέρα για το τραπεζικό σύστημα: Για πρώτη φορά, αποφασίστηκε να μην διασωθεί μια υπό την απειλή κατάρρευσης ευρωπαϊκή τράπεζα, ως συνήθως μέσω πρόσθετων δανείων, αλλά να περάσει σε πτώχευση με πάγωμα των καταθέσεων, πάνω από 100.000 ευρώ και κατακράτηση ενός μεγάλου ποσοστού των αποταμιεύσεων.
Πώς έφτασε η κατάσταση ως εδώ;
Το επιχειρηματικό μοντέλο των μεγάλων τραπεζών είναι απλό: χρησιμοποιούν το ενεργητικό των αποταμιευτών, τα μετρητά, ως εγγύηση για να δανειστούν χρήματα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με αυτά τα χρήματα, οι τράπεζες αναπτύσσουν τις εργασίες τους και επενδύουν σε ομόλογα και λοιπά Funds. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εγγυάται 50 φορές πίστωση επί το ποσό των εγγυήσεων (καταθέσεων). Έτσι η κατάθεση ενός εκατομμυρίου ευρώ σε μετρητά σε μια κυπριακή τράπεζα, σημαίνει 50 εκατ. ευρώ “εικονικά χρήματα” στη διάθεση της τράπεζας για επενδύσεις. Για τα 50 εκατ. η τράπεζα πληρώνει το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας. Ανάλογα με την διαχείριση και την σωστή ή επικίνδυνη τοποθέτηση των κεφαλαίων, η τράπεζα κερδίζει ή χάνει.
Τι πήγε στραβά;
Οι Κυπριακές τράπεζες στην προσπάθειά τους να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των αποταμιευτών, υπόσχονταν επιτόκια εν μέρει και πάνω από 5% , τη στιγμή που στη Βόρεια Ευρώπη τα επιτόκια κυμαίνονταν μεταξύ 1 και 2%. Για να πληρώσουν τα υψηλά επιτόκια τοποθετούσαν τα χρήματα σε επικίνδυνα ομόλογα, που υπόσχονταν πολύ υψηλές αποδόσεις, όπως για παράδειγμα τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου. Και δυστυχώς τα ελληνικά ομόλογα έχασαν τα τελευταία δύο χρόνια πάνω από 50% της αξίας τους!
Έτσι με βάση το παράδειγμα των 50 εκατομμυρίων ευρώ, τα 25 εκατομμύρια χάθηκαν. Η τράπεζα θα πρέπει, ωστόσο, να επιστρέψει τα 50 εκατ. ευρώ και τους τόκους στην κεντρική τράπεζα, να εξασφαλίσει το ένα εκατομμύριο του επενδυτή και τους τόκους αυτού. Αν το σενάριο στο παράδειγμα επαναληφθεί συχνά, τότε η τράπεζα οδηγείται σε πτώχευση.
Κύπρος μια μεμονωμένη περίπτωση;
Στον απόηχο της πτώχευσης της Lehman Brothers στις ΗΠΑ, πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα σήμερα, όπως η Λαϊκή και άλλες κυπριακές τράπεζες.
1. Οι γερμανικές Landesbanken είχαν αγοράσει πρίν 5 χρόνια μεγάλες ποσότητες τίτλων της Lehman, των οποίων τον κίνδυνο δεν τον είχαν καταλάβει, αφού υπόσχονταν υψηλές αποδόσεις. Εδώ οι τράπεζες δεν υπόσχονταν υψηλά επιτόκια αλλά υπερβολικές προσδοκίες κέρδους για μετοχές. Με την φτώχευση της Lehman Brothers, οι μετοχές ξαφνικά βρέθηκαν άνευ αξίας, οι γερμανικές Landesbanken έφτασαν στην πτώχευση, και η γερμανική κυβέρνηση παρενέβη και πλήρωσε για τα λάθη των τραπεζιτών με δημόσιο χρήμα.
2. Οι ισπανικές τράπεζες χρηματοδοτούσαν επίσης με το πεντηκοστό των καταθέσεων τα δάνεια ακινήτων, με την ελπίδα ότι η φούσκα των ακινήτων δεν θα σκάσει.
3. Παρόμοια παραδείγματα βρέθηκαν ήδη στην Ιρλανδία, Ισλανδία, και σίγουρα σύντομα θα ακολουθήσει η Αγγλία.
Μέχρι στιγμής, το σχέδιο διάσωσης των τραπεζών από το κράτος θεωρούνταν σίγουρο. Οι τραπεζίτες δεν διέτρεχαν κανένα πραγματικό κίνδυνο: παρ΄όλες τις φτωχεύσεις, εξακολουθούσαν να αναμένουν υψηλά μπόνους και κρατικά δάνεια έκτακτης ανάγκης. Αυτή η λογική από τις 24/03/2013 δεν ισχύει πλέον.
Τι θα συμβεί;
Ευτυχώς, το κυπριακό Κοινοβούλιο απέρριψε το σχέδιο του πρωθυπουργού Αναστασιάδη, να επιβαρύνει τους μικρούς αποταμιευτές για να σώσει τις τράπεζες. Η πρώτη απόφαση των ευρωπαίων υπουργών οικονομικών αποδεικνύεται σε αυτό το πλαίσιο ως εντελώς ανεύθυνη, αφού με την απόφαση απέρριπτε την εξασφάλιση των καταθέσεων μέχρι 100.000 ευρώ, που παρέχουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Η απόφαση θα οδηγούσε την ευρωπαϊκή οικονομία σε κατάρρευση.
Τώρα, με την συμφωνία που επιτεύχθηκε, οι καταθέτες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι: οι καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ είναι σίγουρες, πάνω απ’ αυτό το ποσό, όλα είναι ένα παιχνίδι. Όσο υψηλότερη είναι η υπόσχεση για αποδόσεις, τόσο πιο μεγάλος ο κίνδυνος για ολική απώλεια.
Για τις τράπεζες, η κατάσταση αποδεικνύεται ως εξαιρετικά δύσκολη. Στο μέλλον θα έχουν λιγότερα “πραγματικά χρήματα” και έτσι και πολύ μικρότερες εγγυήσεις της κεντρικής τράπεζας. Επιτέλους μια καλή είδηση, που θα φρενάρει την παντοδυναμία των τραπεζών!
Του Ingo Ruebe, Επενδυτής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
