ETS, το σύστημα εμπορίας εκπομπών ρύπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
To 2013 θα ήταν υποτίθεται ένα έτος καμπής για το ETS, το σύστημα εμπορίας εκπομπών ρύπων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Με τον εκμηδενισμό της δωρεάν διάθεσης δικαιωμάτων εκπομπών για τους ηλεκτροπαραγωγούς της Ευρώπης και τη δραστική μείωση των δωρεάν δικαιωμάτων για τις υπόλοιπες εμπλεκόμενες βιομηχανίες, θα ενισχύονταν τα κίνητρα για μετάβαση σε πιο περιβαλλοντικά φιλικές μορφές ενέργειας και θα δινόταν νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι στιγμής, η χρονιά έχει όντως υπάρξει κομβική για το ETS, αλλά όχι με τον τρόπο που περίμεναν οι εμπνευστές του. Οπως ήλθαν τα πράγματα, αντί το σύστημα εμπορίας εκπομπών να εισέρχεται με αυτοπεποίθηση φέτος στην περίοδο της ενηλικίωσής του, έχει βρεθεί μια ανάσα από την πλήρη κατάρρευση, με τις ευρωπαϊκές Αρχές να πασχίζουν να το κρατήσουν στη ζωή.
Στις 3 Ιουλίου, στο πλαίσιο των προσπαθειών αυτών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στη δεύτερη προσπάθεια και σε αραιωμένη μορφή το λεγόμενο backloading: την πρόταση της Κομισιόν για πάγωμα της δημοπράτησης 900 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων (κάθε δικαίωμα ισοδυναμεί με έναν τόνο άνθρακα). Η απόφαση ελήφθη με σκοπό τον τεχνικό περιορισμό της υπερ-προσφοράς δικαιωμάτων, η οποία η Κομισιόν θεωρεί ότι προσεγγίζει το ιλιγγιώδες μέγεθος των 2 δισ. δικαιωμάτων. Εξαιτίας της υπερ-προσφοράς αυτής, η τιμή του άνθρακα στο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο ρύπων κυμαινόταν στις αρχές Ιουλίου στα 4 ευρώ ανά τόνο. Τον Απρίλιο, όταν η πρόταση είχε τεθεί για πρώτη φορά ενώπιον των ευρωβουλευτών και είχε απορριφθεί, η τιμή είχε ολισθήσει στα 2,46 ευρώ/τόνο. Οι αρχικές προσδοκίες των Βρυξελλών, όταν το σύστημα εμπορίας είχε τεθεί σε λειτουργία το 2005, την τοποθετούσαν στα 20 ευρώ/τόνο το 2013.
Απαραίτητο
Οι υποστηρικτές του backloading, για την εφαρμογή του οποίου εκκρεμεί ακόμα η έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το παρουσιάζουν ως απαραίτητο για την επιβίωση της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα. Στις αρχές του 2008, πριν ξεσπάσει η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση, η τιμή του άνθρακα είχε ξεπεράσει τα 25 ευρώ/τόνο. Η Μεγάλη Ευρωπαϊκή Υφεση που ακολούθησε άλλαξε τα πάντα. Μία από τις βασικές της συνέπειες ήταν η βουτιά της βιομηχανικής ζήτησης για άνθρακα πολύ κάτω από τις προβλέψεις των σχεδιαστών του ETS. Βάσει των προβλέψεων αυτών, η προσφορά είχε προκαθοριστεί στα 16 δισεκατομμύρια δικαιώματα για την περίοδο 2013-20. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ήταν η κατάρρευση της τιμής.
Ο Ντίτερ Χελμ, καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συγγραφέας του «The Carbon Crunch», ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους ειδικούς σε θέματα ενέργειας και κλιματικής αλλαγής, μιλώντας στην «Κ», εντοπίζει δύο λόγους για την υπερβολικά χαμηλή τιμή του άνθρακα. «Πρώτον, το ανώτατο όριο είναι εύκολο να επιτευχθεί. Η Ευρώπη αποβιομηχανοποιείται και συνεπώς αντικαθιστά παραγωγή άνθρακα εντός της Ε.Ε. με εισαγόμενο άνθρακα. Αν προσθέσετε την κρίση στην Ευρωζώνη, αυτό που εκπλήσσει είναι ότι η τιμή δεν είναι μηδέν» σημειώνει ο κ. Χελμ. Ο δεύτερος λόγος, σύμφωνα με τον Βρετανό καθηγητή, είναι η μείωση παραγωγής άνθρακα που επιφέρει η χρήση των ΑΠΕ, «που έτσι δίνει περιθώρια για την καύση περισσότερου κάρβουνου, κάτι που συμβαίνει τελευταίως στην Ευρώπη».
Η Κομισιόν
Η Κομισιόν παραδέχεται στην επίσημη ιστοσελίδα ότι «μια βιώσιμη λύση στην αυξανόμενη ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης απαιτεί διαρθρωτικές αλλαγές στο ETS της Ε.Ε.». Στην έκθεσή της για την ευρωπαϊκή αγορά άνθρακα τον περασμένο Νοέμβριο προτείνει την οριστική απόσυρση μέρους των δικαιωμάτων της τρίτης φάσης, στην ίδια κατεύθυνση με τις προτροπές διεθνών περιβαλλοντικών οργανώσεων. Καταθέτει επίσης εναλλακτικές προτάσεις για τον περιορισμό της υπερ-προσφοράς, όπως την αύξηση του στόχου μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου το 2020 από 20% σε 30% κάτω από τα επίπεδα του 1990 και την επιτάχυνση του ετήσιου ποσοστού μείωσης του αριθμού των διαθέσιμων δικαιωμάτων.
Επειτα από μακρά περίοδο διαβουλεύσεων που διήρκεσαν από τον Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο, η Κομισιόν βρίσκεται στο στάδιο προετοιμασίας νομοθετικής πρότασης, που σύμφωνα με πηγές της Επιτροπής θα είναι έτοιμη πριν από το τέλος του έτους. Για τον κ. Χελμ, η ιδανική λύση θα ήταν να καταργηθεί το ETS και να αντικατασταθεί από έναν φόρο άνθρακα. Επειδή όμως αναγνωρίζει ότι «έχει επενδυθεί υπερβολικά πολύ πολιτικό κεφάλαιο» στο σύστημα για να καταργηθεί, προτείνει, για να λειτουργήσει καλύτερα, το ανώτατο όριο «να επαναδιατυπωθεί με όρους κατανάλωσης άνθρακα αντί παραγωγής».
Αμεσες επιπτώσεις στους Ελληνες καταναλωτές
Πέρα από τις πλανητικές της επιπτώσεις, η ψήφιση του backloading επηρεάζει άμεσα τις ζωές απλών Ευρωπαίων, όπως για παράδειγμα των οικιακών καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα. Η ΔΕΗ, που σύμφωνα με μελέτη του WWF το 2007 διέθετε τους δύο πιο ρυπογόνους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής (με τις μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα) στην Ευρώπη, ανέμενε να πέσει βαρύς ο πέλεκυς με τη λήξη της δωρεάν διάθεσης δικαιωμάτων εκπομπών στους ηλεκτροπαραγωγούς. Τον Δεκέμβριο του 2012 έστειλε έγγραφο στη ΡΑΕ, στο οποίο προϋπολόγιζε το κόστος για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών για το 2013 στα 299 εκατ. ευρώ.
Το ποσό αυτό, βάσει του οποίου επιβλήθηκαν αυξήσεις στα οικιακά τιμολόγια από 1.1.2013, υπολογίστηκε με τιμή άνθρακα 7 ευρώ/τόνο. Από την ημερομηνία αυτή, ωστόσο, έως σήμερα, η τιμή του άνθρακα έχει κυμανθεί γύρω στα 4,5 ευρώ ανά τόνο, ενώ κατά περιόδους έπεσε κάτω και από τα 3 ευρώ. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που επέτρεψαν στη ΔΕΗ να μην αυξήσει περαιτέρω τα οικιακά τιμολόγια (χωρίς όμως να τα μειώσει).
Η μείωση της τιμής του άνθρακα έχει όμως και αρνητικές επιπτώσεις για τους οικιακούς καταναλωτές. Η ΡΑΕ αναμένεται αυτήν την εβδομάδα να ανακοινώσει την αναδρομική (από 1/7) αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ (του Ενιαίου Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων, που αντικατέστησε το τέλος ΑΠΕ). Σύμφωνα με πληροφορίες, η αύξηση αναμένεται να είναι μεγάλη και να πλήξει δυσανάλογα τους καταναλωτές χαμηλής τάσης. Σημειώνεται ότι ο ΛΑΓΗΕ, ο διαχειριστής της αγοράς ηλεκτρισμού, έχει ζητήσει μεσοσταθμική αύξηση του τέλους από τα 9 στα 24 ευρώ/Mwh. Θα είναι η δεύτερη φετινή αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ, με σκοπό να συρρικνωθεί το τεράστιο έλλειμμα του ειδικού λογαριασμού ΑΠΕ. Το έλλειμμα αυτό, βάσει μνημονιακών υποχρεώσεων, πρέπει να μηδενιστεί ώς το τέλος του 2014. Τον Ιούνιο είχε αναρριχηθεί στα 482 εκατ. ευρώ και ο ΛΑΓΗΕ προβλέπει, με τα ισχύοντα δεδομένα (χωρίς την επικείμενη αύξηση), να φτάσει στο 1,16 δισ. ευρώ σε 18 μήνες.
Μία από τις βασικές πηγές εσόδων του ειδικού λογαριασμού είναι τα έσοδα των δημοπρασιών των δικαιωμάτων εκπομπών. Σύμφωνα με τον ανεξάρτητο ευρωβουλευτή Κρίτωνα Αρσένη, η χαμηλή τιμή του άνθρακα, στην οποία συνέβαλε η αρχική απόρριψη της πρότασης του backloading τον Απρίλιο με τις ευλογίες της ελληνικής κυβέρνησης, «οδήγησε στον περιορισμό των δημόσιων εσόδων από αυτή την πηγή και, όπως επίσημα ανακοίνωσε η κυβέρνηση, στην αύξηση του “τέλους ΑΠΕ”». Πηγές του ΥΠΕΚΑ σημειώνουν στην «Κ» ότι στην τρέχουσα συγκυρία το κόστος για την αγορά και τον καταναλωτή από μία σημαντική αύξηση της τιμής του άνθρακα θα ήταν σαφώς μεγαλύτερο απ’ όποιο όφελος θα προέκυπτε για τον ειδικό λογαριασμό ΑΠΕ.
Πέραν της αγοράς ηλεκτρισμού, η ελληνική -όπως και η ευρωπαϊκή- βιομηχανία κι αυτή δεν βλέπει με καλό μάτι το backloading. Οπως δηλώνουν στην «Κ» πηγές της ΕΒΙΚΕΝ (Ενωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας), το backloading αποτελεί «χειραγώγηση» ενός μηχανισμού που υποτίθεται θα λειτουργούσε με όρους ελεύθερης αγοράς. Οι ίδιες πηγές μιλούν για «μοναχικό δρόμο μονομερούς δέσμευσης της Ευρώπης» στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής και τονίζουν ότι «η παρακράτηση δικαιωμάτων θα αυξήσει τα κόστη σε μια περίοδο που η Ευρώπη αγωνίζεται να βγει από την κρίση, που της έχει κοστίσει 3.000.000 θέσεις εργασίας στον δευτερογενή τομέα. Η χώρα μας θα ζημιωθεί δυσανάλογα, δεδομένου ότι έχει μείγμα ηλεκτροπαραγωγής με έναν από τους υψηλότερους συντελεστές εκπομπών στην Ευρώπη».
Στο περιβαλλοντικό στρατόπεδο, από την άλλη, θεωρούν ότι το backloading είναι μόνο η αρχή. Οι Ευρωπαίοι Πράσινοι καλούν την Κομισιόν να αποσύρει διά παντός τουλάχιστον 1,4 δισ. δικαιώματα από το σύστημα ώς το τέλος του έτους. Ο κ. Αρσένης δηλώνει στην «Κ» ότι «βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για τη σύναψη παγκόσμιας συμφωνίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το ευρωπαϊκό ταμείο ρύπων είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που έχει θεσπιστεί διεθνώς για το ζήτημα αυτό. Αν καταρρεύσει, τότε μια διεθνής συμφωνία για την κλιματική αλλαγή θα καταστεί απίθανη».
Πώς λειτουργεί το ETS
Το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών Ρύπων (Emissions Trading Scheme ή ETS) τέθηκε σε λειτουργία το 2005, με σκοπό την παροχή κινήτρων σε επιχειρήσεις για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Προτιμήθηκε έναντι των φόρων άνθρακα ως μέθοδος γιατί αρκετά κράτη-μέλη δεν δέχονταν την εναρμόνιση των φορολογικών τους συντελεστών.
Το ETS αφορά περισσότερα από 11.000 εργοστάσια και βιομηχανικές μονάδες σε 31 χώρες (τις 28 της Ε.Ε. συν τη Νορβηγία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν), καθώς και αεροπορικές εταιρείες που χρησιμοποιούν ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Εταιρείες που υιοθετούν «καθαρές» τεχνολογίες και δεν εξαντλούν τα δικαιώματα εκπομπών που διαθέτουν μπορούν να τα μεταπωλήσουν. Αντιθέτως, εταιρείες που έχουν βαρύ ανθρακικό αποτύπωμα αναγκάζονται να αγοράσουν περισσότερα δικαιώματα, αυξάνοντας ανάλογα το κόστος παραγωγής τους. Το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο εκπομπών μειώνεται ετησίως, με σκοπό το 2020 να είναι χαμηλότερο κατά 21% σε σχέση με το 2005.
Πρόκειται για το πρώτο σύστημα εμπορίας εκπομπών διεθνώς και παραμένει έως σήμερα το μεγαλύτερο. Καλύπτει περίπου το 50% των εκπομπών άνθρακα της Ε.Ε., ενώ από φέτος, που ξεκινά η τρίτη φάση λειτουργίας του συστήματος, επεκτείνεται σε νέους κλάδους και αφορά ευρύτερη γκάμα αερίων. Οι κυριότερες αλλαγές που χαρακτηρίζουν την τρίτη φάση (2013-20), βάσει της αναθεώρησης του 2009, είναι ότι το ανώτατο επιτρεπτό όριο εκπομπών ορίζεται πλέον πανευρωπαϊκά, όχι ανά κράτος-μέλος, και ότι η διάθεση των δικαιωμάτων εκπομπών θα γίνεται κυρίως -στην περίπτωση των ηλεκτροπαραγωγών αποκλειστικά- μέσω δημοπρασιών αντί για δωρεάν.
Πηγή:Kathimerini.gr
